EKSKREMENTI (→ ekskrecija), proizvodi nastali izlučivanjem iz tiela putem bubrega i crieva, dakle mokraća (urin) i blato (faeces). Obično se tim imenom označuju samo izmetine iz crieva, jer je kod roda kralježnjaka tek kod sisavaca crievni otvor odieljen od mokraćnih putova, dok je kod nižih razreda, riba, vodozemaca, gmazova i ptica, završetak mokraćnih putova spojen s krajem crieva u zajedničku šupljinu, kloaku. Radi toga kod ovih životinja e. sadržavaju obično zajedno proizvode i crieva i bubrega. E. sisavaca sadržavaju: 1. neprobavljene ostatke primljene hrane, 2. neusisane (neresorbirane) ostatke probavnih sokova, 3. izlučevine žliezda debelog crieva, 4. dielove epitela probavnog kanala, 5. bakterije. Količina i izgled e-a ovisi o načinu hranjenja i vrsti hrane, pa je stoga značajna za svaku životinjsku vrst. Kod biljoždera je količina e-a radi množine težko probavljive celuloze uviek znatno veća nego kod mesoždera, a kod organizama s mješovitom hranom (čovjek) ovisi o vrsti hrane. Kod mesne hrane iznosi oko 100 g dnevno, kod mješovite 150—250 g, a kod pretežno biljne hrane i do 1 kg dnevno. Količina vode u e-ima je promjenljiva, iznosi prosječno oko 75% kod čovjeka, kod životinja vrlo različito, već prema vrsti, i uz sličnu hranu (na pr. kod goveda i ovce). Boja e-a potječe od raztvorenih žučnih boja, a ovisi i o vrsti hrane, neugodan miris od spojeva nastalih djelovanjem bakterija na crievni sadržaj (sumporovodik, indol, skatol, niže mastne kiseline). Bakterija ima u čovječjim e-ima oko ⅓ čitavog sadržaja. Sušeni e-i velikih biljoždera, goveda i deve, služe u nekim krajevima Afrike i Azije kao gorivo, pasji e-i služe kod učinjanja kože, a e-i čovjeka i domaćih životinja u našim krajevima kao gnojivo.

Kod bolesti probavnih organa mienja se izgled i sastav e-a. Tako je količina vode smanjena kod začepljenja, jer e-i predugo borave u debelom crievu, i iz njih se usiše previše vode. Ako je prolaz hrane kroz crievo ubrzan, voda se ne dospije usisati, i e-i sadržavaju mnogo vode: proljev. E-ima može biti primiešana krv kod krvarenja iz želudca i gornjeg diela crieva, na pr. kod čira na želudcu ili dvanaestniku, pa su onda crni, ili iz rana u donjem dielu crieva, pa su onda krvavi, na pr. kod griže. Kod smetnja u izlučivanju probavnih sokova sadržavaju e-i veću količinu pojedinih neprobavljenih dielova hrane, tako n. pr. mnogo masti i sapuna kod zatvora žučnih vodova; u tom slučaju manjkaju i žučne boje, pa su e-i svietli kao glina. Pomanjkanje pojedinih fermenata i pojačano djelovanje bakterija uzrokom je, da e-i mogu biti kašasti, pjenušavi ili smrdljivi, a upaljena sluznica crieva može e-ima dodati i veću količinu eksudata (izljeva) ili sluzi. Zato je kod pojedinih zaraznih bolesti crieva na pr. kod kolere, tifusa i griže izgled e-a značajan za svaku od ovih bolesti. Budući da e-i sadržavaju žive bakterije, uzročnike tih bolesti, važno je, da uklanjanje e-a bude tako uređeno, da bakterije iz njih ne mogu nikako dospjeti na ljudsku hranu ili piće. U e-ima se mogu naći i nametnici i njihova jaja (→ crievo) kao i grinje kod šugavosti domaćih životinja.R. H.