AKTINOMETAR ili pyrheliometar je sprava, kojom se određuje množina topline (žarenje, emisija), što dolazi od Sunca u nekom određenom vremenu (na pr. u 1 minuti, → solarna konstanta). Načelno se sastoji od dva glavna dijela: od površine, koja upija (apsorbira) po mogućnosti sve zrake (grč. aktis. gen. aktinos, odatle ime), što dolaze od Sunca i od mjerila, koje tu množinu topline određuje kao djelovanje na jedno tijelo. Kao površina, koja najbolje upija zrake, uzima se redovito počađena površina sa što finijom čađom, koja ne smije biti potpuno glatka (sjajna). Ta upija oko 98% zraka. Mjerni se dio razlikuje kod raznih konstrukcija. Danas su u upotrebi kao normalni instrumenti ili onaj po Ångströmu ili onaj po Abbotu i Fowleu; kod prvoga se množina topline određuje tako, da se dvije jednake vrlo tanke i malene počađene pločice jedna do druge griju do jednake temperature, i to jedna sunčanim zrakama, a druga, zasjenjena električnom strujom. Iz jakosti električne struje i otpora pločice izračuna se toplina, što je daje struja. Ta je, uz jednaku temperaturu pločica, jednaka toplini, što je druga pločica u isto vrijeme dobiva od Sunca. Kod aktinometra po Abbotu i Fowleu nalazi se na dnu valjka određena crna površina, koja grije vodu, pa se iz povišenja temperature vode, poznate količine, može odrediti množina topline, što ju je dana površina upila u jednoj minuti.

Kao relativni instrumenat služi Michelsonov aktinometar, kod kojega se množina topline određuje pomoću svijanja bimetalne pločice, koja je jednim krajem učvršćena i na koju sja Sunce; zavoj, koji je malen, očita se na skali. Tu se mora prije odrediti, koliko je topline potrebno za stanoviti zavoj, odnosno za određeni stupanj na skali.

Najstariji, Davyev aktinometar je termometar, kome je kuglica počađena, a oko nje je još znatno veća staklena kugla bez zraka. Iz poređenja s jednakim termometrom nepočađene kuglice imala bi se izračunati množina topline sa Sunca. No taj instrumenat, koji se još nalazi u starijim zbirkama, ne daje sigurne rezultate.