AISTULF, langobardski kralj (749—756), obnavlja težnju svojih prethodnika za ujedinjenjem Italije, koje su kočili ostaci bizantske vlasti. U tom nastojanju osvaja 751 egzarhat ravenski i prodire 752 prema Rimu. Franački kralj Pipin, pozvan od pape u pomoć, pobijedi ga 754 i 756, prisili na priznanje franačke vrhovne vlasti i na predaju zauzetih teritorija papi.