CADIZ, 1. važna trgovačka i ratna luka, 75.769 stan. (1930); leži na kraju dugog i uskog poluotoka, koji zatvara s kopnom golem zaliv (Bahia de C.). Zbijeno naselje štite jaki zidovi od mlatanja mora s Atlantskog oceana. Među čistim i živahnim ulicama dižu se visoke i bijele kuće ravnoga krova sa značajnim verandama i balkonima (miradores), a na trgovima i pored šetališta stoje javne zgrade, koje se ne ističu starinom (stolna crkva iz 18. st.). U gospodarskom životu znatnija je pomorska trgovina izvoza (soli, riba, pluta, vina, ulja) i uvoza (kolonijalne robe, ugljena, strojeva, tekstila) nego veleobrt (duhana, tekstila, konzerva), ali se i u pomorstvu osjeća jako takmičenje dviju luka na kopnu, a to su Huelva kod portugalske granice i Malaga na Sredozemnom moru. U međunarodnom prometu C. je ishodište parobroda, kabela, bežičnog brzojava i zračne plovidbe prema Africi i Južnoj Americi, a željeznicom je vezan preko Seville s glavnim gradom Španjolske i s Evropom.

Osnovaše ga Feničani oko 1100 pr. Kr. pod imenom Gadir (grad, tvrđava). U njemu bijaše hram boga Melkarta (Herakla). Od 6. do 3. st. držahu ga Kartažani, kojima je služio za plovidbu oceanom do Kameruna i Engleske. Rimljani ga nazvaše Gades i obdariše građanskim pravom. Stradao je u srednjem vijeku pod Vizigotima i životario pod Arapima, od kojih ga 1262 oslobodi kastiljski vladar Alfonz Mudri, a sjajno je cvao u novom vijeku, jer je od 1509 do 1778 uživao trgovački monopol za španjolske kolonije u Americi. Stoga bijaše često pljačkaški i osvajački cilj od Berbera i Drakea u 16. st. do admirala Nelsona i cara Napoleona u 19. st. U C. je bio izrađen liberalni ustav španjolski od 1812.

2. Primorska pokrajina Španjolske u južnoj Andaluziji od ušća Guadalquivira do Gibraltara, kojoj pripada i Ceuta u Africi. Na površini od 7.323 km² stanuje 507.972 stan. (1930), kojima su glavni proizvodi vino, ulje, ribe i sol.