AGLUTINACIJA (lat. agglutinatio »priljepljivanje«) je stariji lingvistički izraz, kojim se označuje zaseban tip onakvih jezika, gdje su različiti lingvistički elementi spojeni s korijenom ili osnovom u jednu riječ, ali tako, da se lako raspoznavaju. Naziv potječe od W. Humboldta, koji uči, da se jezici dijele u jednoslovčane (monosilabične), aglutinirajuće i fleksivne. Prema njegovu učenju aglutinacija predstavlja jednu od triju faza jezičnog razvitka. Na osnovu aglutinacije tumačio je Bopp indoevropsku deklinaciju i konjugaciju. Prema njemu, dočetak -mi u grčkom glagolu didomi potječe od lične zamjenice. Danas je ovaj termin napušten u lingvistici. Među jezike, koji stoje na stepenu aglutinacije, tako se učilo, idu uralo-altajski, kao madžarski, turski, gdje se plural pravi po istom kalupu. Primjer: turski beyler »begovi«, agalar »age« od imenica bey i aga, madžarski vasutak »željeznice« od vasut i tako redom.

LIT.: F. de Saussure, Cours de linguistique générale, Lausanne—Pariz 1916, str. 248 i sl. P. S.

Aglutinacija u biologiji je svako zgrušavanje čestica, bilo suspendiranih, bilo koloidalno rastopljenih.

U imuno-biološkom smislu a. je pojava obaranja grudica ili pahuljica u epruveti, koje nastaju nagolimavanjem u krpice bakterija ili drugih stanica iz prvobitno jednoličnih suspenzija, pod utjecajem nekog aglutinina.

Aglutinini su posebna vrsta protutvari, koje se nalaze već u normalnom serumu ili u njemu nastaju, kada na živi organizam djeluju strani antigeni, a odlikuju se sposobnošću, da pod stanovitim okolnostima neke stanice ili bakterije skupljaju u grudice i obaraju ih u obliku taloga.

Ima više vrsta aglutinina:

Iso-aglutinini se nalaze u malim količinama već u normalnom organizmu. Neki od njih imaju svojstvo obaranja eritrocita drugih organizama iste vrste i zovu se iso-haemaglutinini (od grč. isos »jednak«, haima »krv«). Na temelju iso-haem-aglutinacije nađene su krvne grupe kod ljudi (Landsteiner).

Auto-aglutinacija je pojava obaranja eritrocita nekog organizma pomoću aglutinina vlastitog seruma.

Svojstvo aglutinina u nekom serumu, da obaraju baš one strane stanice ili bakterije, koje su njihovo nagomilavanje u tom serumu izazvale (hetero-aglutinacija [od grč. heteros »drugi«] nasuprot iso- i auto-aglutinaciji), iskorištava se danas svestrano u bakteriologiji i medicini za prepoznavanje bakterija i utvrđivanje uzročnika bolesti (kod tifusa, kolere, pjegavca i t. d.). Ovdje nastaju često poteškoće, jer i bakterije srodne uzročniku stanovite bolesti katkada aglutiniraju sa serumom bolesnika. Tu govorimo o grupnoj aglutinaciji. U drugim slučajevima nastupa paraaglutinacija, o kojoj se govori kod aglutinacije raznovrsnih bakterija, koje inače žive pod istim okolnostima, iako je uzročnik bolesti samo jedna vrsta. Na pr. ako serumu bolesnika, koji boluje od dizenterije, dodamo bacile dizenterije, oni budu aglutinirani, ali također i Bacterium Coli, koji nije uzročnik bolesti, može biti aglutiniran, ako se doda ovom serumu.

LIT.: A. Wolff-Eisner, Handbuch der experimentellen Therapie (Serumund Hämotherapie), J. F. Lehmanns Verlag, München, 1926; Kolli-Hetsch, Bakteriologie, Urban-Schwarzengerb, Berlin-Beč 1938; Die Reagenzien der Behringwerke, Beiheft zu Behringwerk-Mitteilungen, sv. 10., Behringwerke Marburg-Lahn, 1939. M. B-ć.