EKUMENA (grč. οἰϰουμένη [χώρα ili γῆ] »naseljena [krajina ili zemlja]«), naziv, koji su grčki pisci upotrebljavali za njima poznati naseljeni sviet; to su bile zemlje oko Sredozemnog mora i Prednji Iztok — od Gibraltara do Himalaje. Rimljani su za isti pojam upotrebljavali naziv orbis terrarum (»krug zemalja«) zamišljajući Zemlju kao okruglu ploču. Niemac F. Ratzel upotrebio je u antropogeografiji rieč e. razumievajući pod tim onaj dio površine Zemlje, na kojem se odvijala ljudska prošlost, i na kojem se vrši današnji rad — to bi bio pojas između polarnih granica, bez obzira, da li je naseljen ili ne, jer se i preko nenaseljenih dielova održavaju prometne veze. Ovako ograničena e. zahvaća ⅚ zemaljske površine ili 420 milijuna km2, od čega odpada 132 mil. km2 na kopno. Prema ovom shvaćanju mogla bi se e. odrediti na različite načine i u nejednakim granicama. 1. Uz pomoć raznovrstnih sredstava postali su pristupačni i predmet čovječjeg opažanja ne samo ciela Zemlja, već i prostori daleko od nje; ovako shvaćena e. je interplanetarna. 2. Čovjek je svojim radom prodro ne samo u najzabitnije dielove površine, već je izpitivao kopno do dubine od 3,3 km, more do 11 km, atmosferu do visine od 45 km. 3. Iako su još neki površinski dielovi nepristupačni, čovjek se bez potežkoća kreće duboko (do 2 km) kroz podzemlje i donje dielove atmosfere (izpod 17 km visine) — ova e. čovječjeg kretanja zahvaća oko 490 mil. km2 površine Zemlje. 4. Još su ograničeniji prostori, koje čovjek gospodarski izkorišćuje; uz površinske dielove tu su duboki rudnici (do 2 km) i plitka mora. 5. Pojam e. najranije se i najčešće upotrebljava za naseljeni dio Zemljine površine, ali i tu postoji razlika prema tome, uzimamo li u obzir samo stalno ili i povremeno naseljene krajeve (ribarski predjeli, stepe, visoke planine i sl.). Uzmemo li kao mjerilo stalno naseljenje, to i u tom prostoru ima mnogo nenaseljenih dielova. Računa se, da od cielog kopna (149 mil. km2) ima oko 47 mil. km2, koji ne dolaze u obzir za naseljavanje, te bi za e-u dolazila u obzir 102 mil. km2; ali u ovom prostoru ima mnogo nenaseljenih šumskih i stepskih predjela, tako da danas prava e. obuhvaća 80—90 mil. km2. Stalna naselja dopiru prema S do 78º (eskimska naselja na z obali Grönlanda i rudarsko naselje u zaljevu Kingsbai na Spitzbergima), na j polutki tek do 55º juž. šir. (Južna Georgija), dok je rudarsko naselje Loripongo u bolivijskim Andama na visini od 5.300 m. Ako uzmemo e-u u Ratzelovu smislu (132 mil. km2) i današnji broj ljudi (oko 2 miliarde), onda bi srednja gustoća bila 15 na 1 km2, dok na stvarno naseljenoj e-i (oko 85 mil. km2) odpadaju 23 stan. na 1 km2; ovi brojevi imaju samo teoretsko značenje, jer uz gusto naseljene imamo gotovo puste predjele.
LIT.: F. Ratzel, Anfropogeographie, sv. 2., Stuttgart 1922; H. Hessinger, Die Geographie des Menschen. Klutes Handbuch der geograph. Wissenschaft, Potsdam 1933.J. R-ić.