EDAFON (od grč. ἔδαφος »tlo«), naziv, koji je uveo g. 1912 münchenski profesor R. H. Francé kao oznaku za skup organizama životne zajednice tla. Bitna mu je značajka, da njegovi članovi trajno obitavaju u pedosferi (v.) te da su prehranom vezani na hranljive tvari tla. Među takve organizme ubraja Francé bakterije, gljive, alge, protozoe, rotatorije, oligohete, nematode, enhitrede, tardigrade, pauke, zareznike, mekušce i sisavce. Opravdano je, da se ovima pridruže i sve biljke uobće, koje vitalnom djelatnosti svojih podzemnih organa utječu na stvaranje biocenoze tla ili pak same pokazuju vidljive znakove zajedničkog života (pr simbioza lepirnjača s Bact. radicicola i sl.).

E. je zapravo živi dio tla. U poredbi s mrtvim anorganskim i organskim tvarima ima ga razmjerno malo, ali je njegovo značenje za pedodinamske procese veoma znatno zahvaljujući vanrednoj usitnjenosti (disperznosti), razpršenosti i aktivnosti njegovih masa. U jednom hektaru tla do dubljine oko 40 cm ima oko 1.000—2.000 kg žive tvari e-a. U tlu poljodjelske stanice u Rothamstedu (nedaleko Londona) nađeno je oko 35 kg bakterija, 55 kg algi, 1.130 kg gljiva, 345 kg protozoa, 45 kg mirjapoda, 10 kg zareznika i 100 kg crvi. Pored toga nalaze se u tlu velike količine žive tvari podzemnih organa viših biljaka. Od svih biljaka bakterije su i gljive najbrojnije. U jednom gramu plodnog tla može se često naći i preko miliarda mikroorganizama, kojih težina ne iznosi više od 1 mg. Najbogatiji su e-om površinski slojevi tla, u kojima su uvjeti za život organizama obično najpovoljniji. U većoj se dubljini tla biologijska aktivnost smanjuje. Na slici je predočena razpodjela mikroorganizama u profilu jedne maksimirske livadne pepeljuše (podzola, v.); broj mikroorganizama odnosi se na 1 g tla (po Starcu).

Uloga je e-a u životu tla mnogostruka; u prošlosti je učestvovao, a i danas još učestvuje u procesima razaranja i trošenja kamenitih odnosno rudnih čestica, u tvorbi i raztvaranju organskih tvari, kao i u najrazličitijim procesima vezanja i trošenja energije. Kroz duge nepregledne vjekove uspjelo je organizmima razrušiti golema kamenita brda, razpršiti sastavne čestice njihovih ruda i proizvesti iz njih anorganske i organske spojeve. »Živa substancija jedan je od najmoćnijih činbenika razpršivanja materije u kori Zemlje. Nijedna druga tvar kore Zemlje ne može se u tom pogledu poređivati sa živom substancijom. Ona je jedina neprekidno djelotvorna snaga, koja vremenom prevodi u prah najveći dio zemaljske materije« (Vernadski).

Bezbrojne klice organizama, raztrušene u pedosferi, glavni su činbenici tvorbe organskog diela tla. Iz sićušnih sjemenki razvijaju se za razmjerno kratko vrieme veliki organizmi, kojih je organska tvar često mnogo hiljada puta teža od organske tvari sjemena. Ta proizvodnja organske tvari radom organizma toliko je velika, da bi se u slučaju njene postojanosti već za razmjerno kratko vrieme razvila debela organska kora oko Zemljine rudne jezgre. Međutim do takva neograničenog nagomilavanja organskih tvari ne dolazi zahvaljujući životnoj aktivnosti heterotrofnih članova e-a, kojima organska tvar služi kao hrana i vrelo energije, radi čega je trajno razaraju, humificiraju i mineraliziraju.

Posljednjih dvadesetak godina vanredno se razvio rad na izučavanju e-a, pa je uspjelo odkriti mnoge tajne iz života njegovih članova i objasniti značenje mnogih dotada nepoznatih faktora njihova života.

LIT.: R. H. Francé, Das Edaphon, Stuttgart 1921; S. Wachsman, Principles of soil microbiology, Baltimore 1932.M. G.