DŽAMIJA je arapska rieč, koja označuje muslimansku bogomolju, dok joj je prvobitno značenje »sastajalište« ili »zbornica«. Muslimanskih bogomolja ima uglavnom dvie vrste: manje, u kojima se ne obavljaju zajedničke molitve u petak i za vrieme Bajrama, i veće, u kojima se obavlja molitva i u petak (džuma) i za vrieme Bajrama. Prva vrsta bogomolja nalazi se u manjim gradskim četvrtima i naziva se obično »mesdžidima« (od arap. glagola sedžede »pasti ničice, pokloniti se«). U Sarajevu ova se vrsta bogomolja zove »mahalskim džamijama«. Druga vrsta nalazi se u glavnim gradskim dielovima i po većim selima.

Svaka je dž. okrenuta prema Ka’bi, svetoj džamiji u Meki. U pročelju je džamije na sredini zida »mihrâb«, mjesto određeno za imama, koji u molitvi predvodi vjerne. U većim dž-ama nalazi se desno od mihraba »minber«, govornica, s koje se za molitve u petak i o Bajramu drži govor ili »hutba«. S lieve strane dž-e obično se nalazi propovjedaonica ili »ćurs«. U nekih je dž-a ćurs u pročelju lievo od mihraba. S ćursa se drže poučne propoviedi za vrieme većih sastanaka. U većim se dž-ama u pozadini nalazi mjesto za mujezine, koje se zove »mahfil« ili »musandara«. Uz dž-u ili na njezinu krovu nalazi se »munara«, odakle mujezin objavljuje vrieme molitve i poziva vjerne na molitvu.

Službenici su džamije: Imām (vođa, predvoditelj), koji predvodi vjerne u molitvi, hatîb (govornik), koji obavlja molitvu petkom i drži hutbu, vāiz (propovjednik), koji drži propoviedi, i mujezin, koji naročitim pozivom, što se zove »ezân«, objavljuje vrieme molitve i poziva na molitvu, obično zvanu kod nas perzijskim nazivom »namâz«. Kod većine manjih dž-a jedna osoba vrši sve tri prve dužnosti.

Kako se molitva prema islamskim propisima ne može vršiti bez naročitoga pranja i čišćenja, a ni u džamiju se ne može ulaziti bez te priprave, to su većinom uz džamije česme, vodoskoci (šedrvani), a zimi i vruća voda. Prema vjerskim propisima i nemusliman može ulaziti u dž-u.

Od svih dž-a tri se smatraju svetima, i to El-Mesdžidulharâm u Meki, El-Mesdžidun-nebevi u Medini i El-Mesdžidul-aksâ u Jeruzalemu. Dž. u Meki osnovana je oko Ka’be, koju je podigao Božji poslanik Ibrahim sa svojim sinom Ismailom; dž-u u Medini podigao je Muhamed (a. s.) odmah nakon seobe u Medinu 622. Dž. u Jeruzalemu svetište je bivših Božjih poslanika, te je stoga i muslimani drže svetom.

U prvo doba islama dž. je bila središte vjerskoga i naučnoga života. Tu su učenjaci držali svoja naučna predavanja i vodili naučne razprave. Prema tome dž. je prva islamska škola. Dugo vremena je u islamskim državama dž. bila i sudnica. Zbog toga su dž-e bile velike i prostrane.

G. 1929 bilo je u Bosni i Hercegovini 1048 džamija i mesdžida, kojih je godišnji proračun činio 2,646.908 din. Sarajevo je naš najbogatiji grad džamijama. U njemu su bile 104 džamije, a danas ih ima oko osamdeset. Među najljepše dž-e u Bosni i Hercegovini spadaju Gazi-Husrev-begova džamija u Sarajevu (sagrađena 1530, sliku vidi HE II, prilog bakrotiska br. 38), Ferhadija (Ferhad-paše Sokolovića) u Banjoj Luci (građena 1583, sliku vidi u HE II, str. 206.), Karađoz-begova džamija u Mostaru građena 1557 i Aladža džamija u Foči građena 1550.

Većina dž-a ima svoje vakufe (zaklade), od kojih se uzdržavaju. Vakufe su ostavili ili sami osnivači ili bogatiji pojedinci iz sredine (džemâta), u kojoj je dž. Prema zaključku Ulema-medžlisa ne dopušta se otvaranje novih dž-a, gdje joj stanovnici (džematlije) gruntovno ne osiguraju stalan godišnji prihod za stvarne i osobne razhode dž-e.

U nekim su se mjestima i pod vedrim nebom obavljali džum’a i Bajram-namazi; zvali su se musalle.M. H.